ورزش ها و حرکات مخصوص برای درمان سیاتیک+تصاویر
تاریخ انتشار: ۳۱ خرداد ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۸۰۳۳۰۰۳
برخی از تمرینات و کشش های ساده که می توانید در خانه انجام دهید می تواند به کاهش درد ناشی از سیاتیک (درد در باسن ، پاها ) کمک کند و قدرت و انعطاف پذیری شما را بهبود بخشد.
به گزارش برنا؛ عصب سیاتیک طولانی ترین و ضخیم ترین عصب بدن است. شروع آن با پنج ریشه عصبی است که درقسمت تحتانی کمر و سوراخهای بین مهره‌ای خارج شده و به هم میپیوندند و عصبی را به نام عصب سیاتیک ایجاد می کنند.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
درد سیاتیک معمولاً فقط در یک طرف ایجاد می شود
درد سیاتیک به رادیکولوپاتی کمری نیز معروف است. این درد ممکن است ناشی از فشار زوائد استخوانی به نام استوفیت و یا تنگ شدن کانال نخاعی استخوان در ستون فقرات یا فتق دیسک باشد که روی عصب فشار می آورند.
درد سیاتیک اغلب شدید است ، بیماران ممکن است. ولی از هر چهار نفر حدود سه نفر در چند هفته بهبود خواهند یافت. حرکت بیشتر و نشستن کمتر معمولاً کمک می کند و بیماران می توانند از داروهای ضد التهاب نیز برای تسکین درد استفاده کنند.
درمان عکس های فوق ممکن است برای بیمارانی که درد آنها بیش از ۲ ماه ادامه دارد ، بهترین گزینه نباشد. بیماران مبتلا به درد طولانی مدت ناشی از فتق دیسک ممکن است نیاز به عمل جراحی کمرداشته باشند.مجموعه خاصی ازعلائم است که هنگام اعمال فشار برعصب سیاتیک ایجاد می شود. درمان این درد می تواند ناتوان کننده و چالش برانگیز باشد. وقتی درد سیاتیک را احساس می کنید ، در اینجا بهترین کشش های سیاتیک به شما کمک می کند تا تسکین پیدا کنید.
برخی از تمرینات و کشش های ساده که می توانید در خانه انجام دهید می تواند به کاهش درد ناشی از سیاتیک (درد در باسن ، پاها ) کمک کند و قدرت و انعطاف پذیری شما را بهبود بخشد.
این تمرینات روزانه ، می‌تواند همراه با سایر فعالیت ها مانند پیاده روی ، شنا یا یوگا باشد.
درد شما باید طی 2 هفته کاهش یابد و اصولا درد سیاتیک حدود 4 تا 6 هفته پس از درمان از بین می رود.
در موارد زیر ورزش را انجام ندهید و به پزشک خود مراجعه کنید:
۱- درد شما طی دوهفته بهبود نمی یابد.
۲- هنگام انجام هر یک از تمرینات ، درد شدیدی را تجربه می کنید.
۱- به پشت روی تشک یا فرش درازبکشید. یک بالشتک یا کتاب کوچک و صاف زیر سر خود قرار دهید. زانوها را خم کنید و پاها را مستقیم و به اندازه باسن از هم باز کنید. بالاتنه را آرام نگه دارید و چانه را به آرامی بر روی قفسه سینه قرار دهید.
۲- یک زانو را به سمت سینه خود خم کنید و آن را با دو دست بگیرید. با نفس های عمیق کنترل شده 20 تا 30 ثانیه در این حالت بمانید.
۳- سپس همین کار را با زانوی مقابل انجام دهید.
۴- هر دو زانو را بگیرید و به سینه فشار دهید.
این ورزش را 3 بار تکرار کنید.
نکات:
سعی کنید 2 تا 4 تکرار در هر طرف انجام دهید. برای اینکه تمرین کمی سخت تر شود ، یک پا را صاف روی زمین نگه دارید و پای دیگررا به سمت قفسه سینه بلند کنید. همچنین می توانید هر دو زانو را به سینه بیاورید.
به گردن ، سینه یا شانه ها فشار شدید وارد نکنید.
فقط تا جایی که راحت هستید کشش داشته باشید.
۱- به پشت دراز بکشید. یک بالشتک یا کتاب کوچک و صاف زیر سر خود قرار دهید. زانوها را خم کنید و پاها را مستقیم و به اندازه باسن از هم باز کنید. بالاتنه را آرام نگه دارید و چانه را به آرامی در آن فرو کنید.
۲- یک زانو را به سمت سینه خود خم کنید. پشت ساق پای خود را با دو دست بگیرید و سپس زانو را به آرامی صاف کنید. 20 تا 30 ثانیه دراین حالت بمانید و نفس های عمیق بکشید. زانو را خم کرده و به حالت اولیه برگردید.
۳- سپس همین کار را با زانوی طرف مقابل انجام دهید.
۴- این ورزش را سه بار تکرار کنید.
نکات:
هنگام کشش کمرتان را به سمت پایین فشار ندهید.
فقط تا جایی که راحت است کشش داشته باشید.
۱- به روی شکم دراز بکشید و در حالی که آرنج ها به پهلو خم شده اند ، روی بازوها قرار بگیرید. به سمت زمین نگاه کنید و گردن خود را صاف نگه دارید.
۲- گردن خود را صاف نگه دارید ، تنه خود را به عقب بکشید و به پشت خود قوس دهید. نفس بکشید و 5 تا 10 ثانیه نگه دارید. به موقعیت شروع بازگردید.
۳- این کار را 8 تا 10 بار تکرار کنید.
نکات:
گردن خود را به عقب خم نکنید.
لگن خود را روی زمین قرار دهید.
۱- به حالت ایستاده بایستید و یک پا را به سمت یک جسم ثابت مانند یک پله بلند کنید. آن پا را صاف و انگشتان پا را به سمت بالا نگه دارید.
۲- در حالی که کمرتان را صاف نگه داشته اید به جلو خم شوید. در حالی که نفس های عمیق می کشید 20 تا 30 ثانیه دراین حالت بمانید.
با هر پا 2 یا 3 بار این کار را تکرار کنید.
نکات:
هنگام انجام این تمرین مراقب باشید. در صورت لزوم چیزی را نگه دارید و بیش از حد کشش ندهید.
فقط تا جایی که راحت است کشش داشته باشید.
هنگام کشش کمرتان نباید هیچ گاه قوس داشته باشد.
کشش عضلات باسن در حالت دراز کشیده - Lying deep gluteal stretch۱- به پشت دراز بکشید. یک بالشتک یا کتاب کوچک و صاف زیر سر خود قرار دهید. پای چپ خود را خم کرده و پای راست خود را روی ران چپ قرار دهید.
۲- ران چپ خود را بگیرید و آن را به سمت خود بکشید. ستون فقرات و لگن خود را از زمین بلند نکنید. شما باید کشیدگی را در باسن راست خود احساس کنید. در حالی که نفس های عمیق می کشید 20 تا 30 ثانیه در این حالت بمانید.
۳- همین کار را با توجه به طرف مقابل انجام دهید.
۴- با هر طرف 3 بار این کار را تکرار کنید.
نکته:
اگر نمی توانید ران خود رابا دست نگه دارید از حوله ای در اطراف ران خود استفاده کنید.
این یکی دیگر از تمرینات ساده است که برای سیاتیک مفید است.
۱- به پشت دراز بکشید و زانو های خود را خم کرده و دست ها را در کنار خود قرار دهید.
۲- ماهیچه های شکم خود را سفت کنید ، پشت خود را به زمین فشار دهید و باسن و لگن را کمی به سمت بالا تکان دهید.
۳- چند ثانیه در این حالت بمانید برای این که عضلات شکم شما سفت شود سعی کنید ناف خود را به ستون فقرات خود بچسبانید یعنی شکم خود را تو بدهید در این مرحله نفس گیری نمایید.
۴- بعد از چند ثانیه رها کنید. سپس تکرار کنید.
سعی کنید 8 تا 12 بار تکرار کنید.
۱- به پشت روی زمین دراز بکشید و زانوها را خم کنید. پاها باید به اندازه عرض شانه از هم فاصله داشته باشند. بازوهای خود را در کنار خود قرار دهید.
۲- با فشار دادن پاشنه پا ، باسن خود را بلند کنید تا بدن شما از زانو تا شانه یک خط مستقیم ایجاد کند. این حرکت را پل زدن می گویند
۳- موقعیت را برای چند ثانیه نگه دارید.
۴- به آرامی باسن را به زمین بیاورید. سپس تکرار کنید.
خوب قرار گرفتن کمر برای این تمرین مهم است. از قوس دادن زیاد کمرخودداری کنید.
2 یا 3 ست 10 تایی تکراری را انجام دهید.
اگر انعطاف پذیری کافی ندارید ، ممکن است لازم باشد این تمرین را کمی آهسته تر انجام دهید.
۱- به پشت دراز بکشید و پاها را خم کنید. مچ پای راست خود را بالا بیاورید و روی زانوی چپ قرار دهید.
۲- با استفاده از هر دو دست ، انگشتان خود را پشت ران چپ قفل کنید و به هم بچسبانید و حال به آرامی زانو به سمت بدن خود بکشید. سعی کنید سر و شانه و کمر خود را روی زمین نگه دارید.
۳- 20 تا 30 ثانیه نگه دارید.
۴- با پای دیگر این کار را تکرار کنید.
ممکن است لازم باشد کمی سر خود را با یک کتاب یا کوسن محکم بالا بیاورید. اگر نمی توانید به راحتی به ران خود برسید ، می توانید یک دستمال را دور ران حلقه کرده و با استفاده از آن ران خود را به سمت خود بکشید.
با هر پا 2 تا 3 بار تکرار کنید.
اصولاً در ورزش هرگاه کلمه Pose به کار برده می شود منظور Position یعنی وضعیت است.
از بهترین کشش های سیاتیک ، ژست کودک شاید ساده ترین و ملایم ترین راه برای تسکین درد باشد.
۱- روی زمین بر روی زانو بنشینید و سپس تنه خود را به جلو خم کنید سر خود را روی زمین بگذارید. دست های خود را در کنار خود بگذارید به طوری که کف دست ها رو به سقف باشد و کاملا آزاد باشید. سعی کنید انگشتان پای خود را لمس کنید.
۲- دوباره به حالت نشسته برگردید و این حرکت را چند بار تکرار کنید.
در صورتی که گذاشتن سر بر روی زمین برای بیمار مشکل باشد ، می‌تواند از یک چهارپایه یا کتاب استفاده کند و سر خود را بر روی آن قرار دهد.
۱- به پشت دراز بکشید و بازوها کاملا باز کنید ، در واقع به شکل "T" دراز بکشید ، در حالی که کف دست ها رو به پایین است.
۲- هنگام بازدم ، زانوی راست خود را به قفسه سینه بچسبانید. در حالیکه زانوی خود را خم نگه داشته اید ، پای راست خود را روی زانوی چپ قرار دهید. شبیه حرف 4 انگلیسی شوید.
۳- با دم ، سپس زانوی راست و کل بدن خود را به چپ بچرخانید. می توانید دست چپ را در بالای زانوی راست قرار دهید تا آن را راحت تر به سمت زمین حرکت دهید.
۴- در اینجا پنج تا ده نفس بکشید.
۵- هنگام بازدم ، بدن و زانو را به حالت اولیه برگردانید.
این حرکت را در طرف دیگر تکرار کنید.
چرخش به راست و چپ بدن با هر دو زانو در حالت خوابیده به پشت - Supine twist with both kneeوقتی احساس می کنید کمر شما ثبات بیشتری دارد ، می توانید با هر دو زانو به راست و چپ بچرخید.
۱- به پشت دراز بکشید ، بازوها را به شکل "T" دراز کنید ، کف دست ها رو به بالا باشد ( برخلاف ورزش قبلی) . هنگام بازدم ، هر دو زانو را بالا بیاورید و بغل کنید به طوری که زانوها مستقیماً بالای باسن شما قرار گرفته و ساق پا به موازات زمین قرار گیرد.
۲- با بازدم ، هر دو زانو و بدن را به سمت راست بچرخانید . در اینجا پنج تا ده نفس بکشید.
۳- هنگام بازدم ، زانوها را به مرکز برگردانید و حرکت را در طرف دیگر تکرار کنید.
چرخیدن به راست و چپ در حالت نشسته - Seated twistچرخش به راست و چپ در حالت نشسته یک راه عالی برای شل شدن و رهایی تنش در ناحیه کمر و فشار بر عصب سیاتیک است. می توانید این کار را روی زمین یا حتی روی تخت خود انجام دهید.
۱- در روی زمین بنشینید. این حالت را در فارسی چهار زانو نشستن می‌گویند . سعی کنید ناف خود را به ستون فقرات خود بچسبانید تا عضلات شکم و کمر محکم شوند .
۲- به سمت چپ بپیچید ، به طوری که دست چپ خود را پشت خود بر روی زمین و دست راست خود را روی ران چپ قرار دهید. به مدت ۵ ثانیه در این وضعیت بمانید
۳- سپس به سمت مقابل به بچرخید.
چرخش ایستاده با صندلی
این یک تمرین عالی برای درد سیاتیک است.
۱- در حالت ایستاده شانه های خود را به دیوار بچسبانید و کاملاً صاف بایستید.
۲- یک صندلی در مقابل پای خود قرار دهید.
۳- پای چپ خود را بر روی صندلی بگذارید در حالی که پای راست شما بر روی زمین است و صاف قرار گرفته است.
۴- به سمت راست و چپ بچرخید.
این حرکت را تا ۲۰ بار تکرار کنید.
با گذشت زمان که درد سیاتیک شما بهتر شد می توانید بدون استفاده از صندلی در حالت ایستاده دستها را به کمر بزنید و ستون فقرات را به راست و چپ بچرخانید.
۱- در حالت چهار دست و پا روی زمین قرار بگیرید.
۲- خود را در وضعیت گربه قرار دهید ، گردن خود را خم تا حد امکان قوز کنید. باسن خود را به سمت زمین بیاورید.
۳- در وضعیت گاو ، گودی کمر خود را زیاد کنید و سر خود را بالا بیاورید.
چرخیدن به راست و چپ در حالت خوابیده - Supine Twistاین ورزش در دو مرحله انجام می گیرد که در مرحله اول زانو ها باز و در مرحله دوم یکی از زانوها خمیده است.
مرحله اول- در حالت دراز کشیده روی زمین قرار بگیرید و برای ۱۰ بار به راست و چپ بچرخید.
مرحله دوم- یکی از زانوهای خود مثلاً زانوی چپ را خم کنید ، این کار را انجام دهید و سپس زانوی راست را خم کنید.
این حرکت را می توانید صبح پس از بلند شدن از رختخواب انجام دهید.
۱- روی زمین (یا تخت خواب) بنشینید و زانوها را خم کرده و کف پاها را بهم بچسباند.
۲- سعی کنید زانوها را به زمین بچسبانید.
نکته : اگر قادر به این کار نیستی دو بالش در مقابل خود قرار دهید پا ها به زمین نچسبند.
۳- در حالی که کف پاها به هم چسبیده است سعی کنید زانوهای خود را به سمت بالا و پایین حرکت دهید.
این حرکت باعث کم شدن انقباض و اسپاسم عضله پیریفورمیس می شود . تا فشار از روی عصب سیاتیک شما آزاد شود. از میان ورزش های سیاتیک برای افراد مسن ، این ورزش آسان‌تر است، زیرا می توان آن را روی صندلی انجام داد.
مرحله اول- روی صندلی بنشینید،
مرحله دوم- مچ پای راست خود را روی زانوی چپ خود قرار دهید. به نیروی جاذبه اجازه دهید تا زانوی راست شما را به زمین نزدیک کند. اگر درد ندارید ، می توانید به تدریج روی زانوی خم شده خود با دست فشار وارد کنید. این حرکت را برای مدت ۲۰ ثانیه انجام دهید سپس به حالت اولیه برگردید و با پای مقابل همین ورزش را تکرار کنید.
این حرکت معمولاً موقع انجام می گیرد که بیمار از درد سیاتیک خوب شده است . و معمولاً برای پیشگیری ازحملات آینده صورت می‌گیرد.
۱- در حالت ایستاده شروع کنید. با پای چپ یک قدم بزرگ به جلو بردارید و زانوی چپ را خم کنید.
۲- زانوی راست خود را روی زمین بگذارید یعنی زانو بزنید.
۳- دستان خود را در سینه خود به هم نزدیک کنید.
۴- بدن را به سمت چپ بکشید و آرنج راست خود را به ران چپ خود وصل کنید. ۵ ثانیه دراین حالت بمانید. سپس حرکت را در طرف دیگر تکرار کنید. اگر نمی توانید زانو بزنید می توانید یک بالش در زیر زمین خود قرار دهید.
این کشش سیاتیک نیاز به کمی تعادل دارد. معمولاً هنگامی انجام می گیرد که بیمار از درد سیاتیک خوب شده است و برای پیشگیری از دردهای بعدی آن را انجام می دهد. همچنین می توانید این کار را با تکیه دادن به دیوار یا صندلی انجام دهید.
برای شروع ، پای راست را روی پای چپ قرار دهید و روی زمین بایستید. می توانید پاهای خود را در کنار هم نگه دارید ، یا می توانید پای راست خود را کمی جلوتر از چپ قرار دهید. یک نفس عمیق بکشید ، سپس باسن خود را به طرف بالا بیاورید.
اگر در حالت ایستاده این کاربرای شما مشکل است می توانید پشتی یک صندلی را بگیرید. برای این کار می توانید زانوهای خود را به اندازه مورد نیاز خم کنید تا بتوانید پشتی صندلی را بگیرید. ۱۰ ثانیه در این حالت بمانید و سپس پس به حالت اولیه برگردید و همین حرکت را با پای مقابل انجام دهید.
این ورزش باعث کشیده شدن عضلات همسترینگ ( یعنی عضلات پشت ران ) می شود و فشار برعصب سیاتیک را کاهش دهد.
۱- یک پا را در حالی که زانو خم نشده است دست به طرف جلو دراز کنید به طوری که پاشنه پا روی زمین قرار بگیرد و انگشتان پا بالاتر باشد.
۲- پاشنه پای دراز شده کمی فشار وارد کنید.
۳- تنه خود را کمی به جلو بیاورید در حالیکه به پاشنه خود فشار وارد می کنید یک نفس عمیق بکشید. ۱۰ ثانیه در این حالت بمانید و سپس به حالت نرمال بایستید وهمین کار را با پای مقابل انجام دهید.
نکات ایمنی :
از آنجا که سیاتیک علل مختلفی دارد ، یک برنامه ورزشی برای همه ممکن است موثر نباشد. بنابراین قبل از انجام حرکات ورزشی با پزشک خود مشورت کنید .هرگزتمریناتی که موجب افزایش درد شما می شوند خارج از توانایی شما هستند را انجام ندهید. درعوض روی ورزش هایی که می توانید انجام دهید و برای شما مناسب هستند تمرکز کنید. با پیشرفت در ورزش ، ممکن است بتوانید حرکاتی را انجام دهید که در ابتدا قادر به انجام آنها نبوده اید. اصولاً ورزشها باید با مربی انجام گیرد که در مورد بیمارانی که درد سیاتیک دارند. بهترین مربی فیزیوتراپ کارآزموده و باتجربه است.
اگر بیماری های دیگری دارید ، باید قبل از انجام این تمرینات برای سیاتیک با پزشک خود مشورت کنید. در صورت افزایش درد پس از ورزش آنها را متوقف کنید و دیگر انجام ندهید و به پزشک خود مراجعه کنید.
همزمان با ورزش چه درمان های دیگری برای سیاتیک را می توانیم انجام دهیم؟ورزش های سیاتیک را می توان با سایر درمان ها برای تسکین بیشتر همراه کرد.
آیا پیاده روی برای بیماران مبتلا به درد سیاتیک خوب است؟برای اکثر بیماران ، پیاده روی به مدت محدود مثلاً نیم ساعت برای درد سیاتیک یک راه عالی برای تسکین درد و افزایش تناسب اندام کلی است. هنگامی که پیاده روی و ورزش ها با فیزیوتراپی ترکیب می شوند ، یک برنامه جامع برای تقویت و کشش ماهیچه ها برای تسکین درد و فشار بر عصب سیاتیک ارائه می دهند.
آیا طب مکمل هم در درمان سیاتیک به کارمیرود؟ممکن است استراتژی های طب مکمل برای تسکین درد سیاتیک در نظر گرفته شود ، از جمله:
۱- طب سوزنی
۲- ماساژ و درمان دستی Manual Therapy
۳- درمان TENS
۴- تزریقات داخل ستون فقرات
باید توجه داشت که طب مکمل هم باید توسط پزشکی که دارای مدرک دکترا در رشته پزشکی است و سپس دوره های تکمیلی مذکوررا گذرانده است تجویز شود. تزریقات داخل ستون فقرات نیز باید توسط پزشک متخصص که تجربه کافی برای انجام این کار دارد انجام شود . مربی گری ورزش ها، ماساژ و درمان الکتریکی یا الکتروتراپی با TENS و درمان دستی نیز باید توسط فیزیوتراپیست فارغ التحصیل از دانشکده های پیراپزشکی و با تجربه برای بیمار انجام شود.
آیا این خبر مفید بود؟
نتیجه بر اساس رای موافق و رای مخالف
منبع: خبرگزاری برنا
کلیدواژه: درمان زمین عمل جراحی فرش یوگا سیاتیک پشت دراز بکشید مقابل انجام دهید چرخش به راست و چپ حالت ایستاده پای راست خود راست خود را روی خود را روی زمین بار تکرار کنید برای تسکین درد همین کار خود قرار دهید تکرار کنید حالت اولیه روی زمین قرار بالا بیاورید دراز بکشید نفس های عمیق چپ قرار دهید خم کرده هنگام بازدم نگه دارید زانوی راست ستون فقرات عصب سیاتیک برای بیمار حالت نشسته درد سیاتیک خم کنید دو زانو پیاده روی روی صندلی چپ خود خود را خم سر خود زانوی چپ پزشک خود سعی کنید ران خود ورزش ها یک زانو ران چپ دست ها پای چپ کشش ها بر روی
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.borna.news دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «خبرگزاری برنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۸۰۳۳۰۰۳ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
خرافات عجیب ایرانیان دوران قاجار؛ از ناخن هدهد تا آش مخصوص شاه برای جلوگیری از وبا
در ادوار مختلف تاریخ ایران رد پای خرافه‌گرایی به‌خوبی دیده می‌شود؛ دوران قاجار نیز از این امر مستثنی نیست. در ایران روزگار قاجار، گرایش به خرافات و بهره‌گیری از طلسم‌ها و تعویذ‌ها گسترده و عمومی بود.
به گزارش روزیاتو، نگاهی گذرا به تاریخ اجتماعی و فرهنگی کشورهای مختلف جهان نشان می‌دهد که در ورای اندیشه‌ها و عقاید علمی، ایده‌هایی یافت می‌شوند که هیچ مبنای علمی و عقلانی برای آنها نمی‌توان یافت و به همین دلیل است که نام خرافه؛ یعنی چیزی پوچ و بی‌اساس به خود می‌گیرند. جالب آن‌که گاهی اوقات همین خرافات چنان نیرویی پیداکرده‌اند که به تمامی قیدوبند‌های علمی پشت پا زده و باعث انجام اعمال عجیب‌وغریبی در بین معتقدان شده‌اند.
در ادوار مختلف تاریخ ایران رد پای خرافه‌گرایی به‌خوبی دیده می‌شود؛ دوران قاجار نیز از این امر مستثنی نیست. در ایران روزگار قاجار، گرایش به خرافات و بهره‌گیری از طلسم‌ها و تعویذ‌ها گسترده و عمومی بود. بااین‌حال توسل به چنین روش‌هایی بیشتر عملی زنانه تعریف می‌شد؛ چراکه که زنان به دلایل مختلف، بیش از مردان مستعد گرایش به خرافه بودند و این امر حتی در بین زنان درباری و حرم‌سرا نیز به‌وفور مشاهده می‌شد.
خرافه؛ قدمتی به‌اندازه تاریخ بشرخرافات به معنای «اعتقادات بی‌اساس که باعقل و منطق و واقعیت سازگاری نداشته باشد» و خرافه‌گرایی به معنای «پیروی از عقاید باطل و بی‌اساس که با درجه فرهنگ و دانش جامعه‌ای که منسوب بدان است، هیچ‌گونه تناسبی نداشته باشد»، قدمتی به‌اندازه تاریخ بشر دارد و مختص فرهنگ و جامعه‌ای خاص نیست، بلکه گستره آن تمام جوامع و فرهنگ‌ها را در برمی‌گیرد و حتی امروزه در عصر علم و فن‌آوری هنوز شاهد اعتقاد به برخی از این عقاید خرافی هستیم.
گرایش به خرافه در ایران عصر قاجاردر ایران نیز همانند سایر ملل جهان خرافات و خرافه‌گرایی از زمان باستان وجود داشته است. خرافات در ادوار مختلف تاریخ ایران با علومی، چون نجوم، طالع بینی و اخترشناسی درآمیخته بود، اما در دوره مورد بحث، یعنی دوران قاجار، خرافات با بهره جستن از برخی اصول و مبانی دینی و اسلامی راه نفوذ به مذهب و اذهان ایرانیان مسلمان را یافت و دعانویسی، تعویذنویسی، جادو و جنبل و … در عمق اذهان مردم این دوره نفوذ پیدا کرد.
گرایش به جادو و جنبل از اصلی‌ترین مظاهر تمایل به خرافه در جامعه عصر قاجار بود و این خرافه‌گرایی جوانب مختلف زندگی اجتماعی مردم را تحت‌تأثیر قرار داده بود؛ زندگی زناشویی و خانوادگی، روابط با اقوام و خویشان، معیشت و اقتصاد و حتی پزشکی و درمان، همه و همه در چنبره عقاید خرافی قرارگرفته بودند و همان‌طور که قبلاً اشاره شد، درآمیختگی این عقاید خرافی با عقاید دینی و مذهبی، بستر مناسب‌تری برای پذیرش آنها فراهم کرده بود.
انواع مختلف طلسم‌ها و تعویذ‌ها از سنگ‌های قیمتی گرفته تا اجزای گیاهان، اعضا و اندام‌های حیوانات و حتی انسان، الواح و تندیس‌هایی از فلز، خمیر، پوست، مو و پارچه را شامل می‌شد و کاربرد‌های گوناگونی داشت که توسط رمال‌ها و دعانویس‌ها تجویز می‌گردید. مردم نیز با اعتقاد راسخی که به خرافات داشتند، از این طلسم‌ها و تعویذ‌ها برای حل مشکلات زندگی خود استفاده می‌کردند و حتی گاه بهای گزافی بابت آن می‌پرداختند.
جیمز موریه در «سرگذشت حاجی‌بابای اصفهانی» دراین‌باره از قول درویشی که چندی هم‌سفر حاجی‌بابا شده می‌نویسد: «اگر دم خرگوش را در زیر بالین کودک نهی، خواب آورد… چشم و استخوان کعب گرگ اگر به بازوی طفلی بندد، جرأت بخشد. اگر روغن گرگ به لباس زنی مالند، شوهر از او دل‌سیر شود. زهره گرگ دافع نازایی زن است. ناخن هدهد زبان‌بندی و چشم خفاش خواب‌بندی را شاید…. با اعضا و اجزای او (میمون) ادویه‌ای چند بسازیم، به بهای طلا به اندرونیان شاه توانیم فروخت… جگر میمون اکسیر محبت است. پوست بینی او پادزهری‌ست تریاق همه سموم، خاکسترش را هرکه ببلعد… (در) تقلید و تردستی و چابکی و حیله و زیرکی، مانند او شود»
بدیهی بود که با این پذیرش گسترده عقاید خرافی در جامعه آن روز، رمالی و دعانویسی شغل پررونق و پردرآمدی محسوب می‌شد و رمالان و دعانویسان مورد اقبال عامه مردم قرار می‌گرفتند. نکته جالب آن بود که این اقبال عمومی برای رمالان و دعانویسان یهودی و دراویش، بیشتر از دیگر رمالان بود.
به گزارش برخی منابع تاریخی، رفت‌وآمد مردم به‌ویژه زنان به خانه ملا‌های یهودی برای گرفتن دعا و طلسم و امثال آن در دوره قاجار به حدی گسترده شده بود که حکومت به فکر چاره افتاد و طی حکمی، رفت‌وآمد زنان مسلمان به خانه‌های یهودیان را ممنوع کرد.
دراویش نیز در کار رمالی و دعانویسی مورد اقبال عامه مردم بودند؛ به‌طوری‌که این اقبال و توجه از دید خارجیان نیز به دور نمانده و برخی از آنها مانند لایارد در نوشته‌های خود به شهرت و توجه مردم به دراویش اشاره‌کرده‌اند: «دراویش دعانویس در میان مردم از نفوذ و احترام ویژه‌ای برخوردارند… زنانی که طالب فرزند پسر هستند و دختران دم‌بخت و نیز پیرمردانی که در پی ازدواج با زنان جوان هستند و حتی مردانی که می‌خواهند از خطرات و آسیب‌ها در امان باشند، به درویش‌ها مراجعه می‌کنند و آنها برایشان دعا و تعویذ می‌نویسند… (آنها) حتی به اندرونی اعیان و بزرگان نیز راه دارند».
استخاره‌های عجیب در دوران قاجاراستخاره در ایران عصر قاجار به شیوه‌های مختلف انجام می‌شد، به وسیله قرآن، تسبیح، نوشتن نیت بر کاغذ و قرار دادن آن در پاکت و قرار دادن در میان صفحات قرآن و غیره؛ اما آنچه مهم است کار‌هایی است که برای انجامشان به استخاره متوسل می‌شدند؛ به عنوان مثال به نیت انتخاب مناسب‌ترین طبیب از بین چند نفر، انتخاب یک روش درمانی، چون زالو انداختن بر لثه که از سوی فخرالاطبا صورت می‌گرفت که آیا زالو را به لثه دندان شاه بیندازند یا خیر؟ یا دارو دادن به مریض که گاه به سبب تعدد در دارو‌ها استخاره در چند مرحله انجام می‌شد که آیا این دارو به مریض خورانده شود یا خیر؟
در این خصوص حکایتی نقل شده است که میرزا جعفر، نبض مریض را گرفته، مدتی فکر کرد و بعد از مدتی تسبیح بلندی برداشت و چشمش را بر هم گذاشت، استخاره‌ای کرد و با آواز بلند گفت: خدایا صلاح می‌بینی فلوس به این بنده خدا بدهم؟ اگر خوب می‌آمد با ترازو فلوس را می‌کشید، می‌داد و پولش را می‌گرفت. اگر برای فلوس خوب نمی‌آمد، مجددا استخاره می‌کرد و گفت: اگر ترنجبین بدهم، چطور است؟ باز آن هم اگر خوب نمی‌آمد، استخاره‌ای دیگر می‌کرد و عناب را جویا می‌شد و بالاخره استخاره خوب می‌آمد.
نقش پررنگ خرافه در روند درمان بیماریهاجامعه مسلمان دوره قاجاریه بدون توجه به اصل قوانین بهداشتی فقط ظاهر دستورات بهداشتی اسلام را رعایت کرد و خرافات و اوهام بسیاری به نام دین و مذهب وارد افکار و اعتقادات آنان شده بود و اگر کسی با این اوهام و عقاید خرافی مخالفت می‌کرد و یا در صدد مبارزه با آن برمی آمد لعن و تکفیر می‌شد. بسیاری از مردم معتقد بودند که «بهشت جای اغنیا نیست و هر مسلمانی که لباس و تن او آلوده به جانوران طفیلی مانند شپش نباشد به بهشت راه نخواهد یافت. همین باور‌ها و دیدگاه‌های خرافی از یک سو در زمینه بهداشت و درمان مهم‌ترین مانع رسیدن به جامعه سالم عهد قاجاریه بود که خواسته و ناخواسته به گریبان مردم چنگ انداخته و هر ساله با شیوع بیماری‌های مختلف مسری و غیرمسری جان مردم را می‌گرفت.
عامل مهمی که مردم را به سوی باور‌های غلط می‌کشانید وضعیت ابتدایی و عقب مانده پزشکی در ایران بود. بیمار یا دسترسی به دوا و دکتر نداشت و یا به عملکرد او اطمینان نداشتند. همین مسئله گرایش به جادو را در بیشتر نقاط کشور افزایش می‌داد. بستن نخ یا پارچه‌ای به درخت برای رفع بیماری و دست یابی به حاجت نمادی از جهالت مردم این دوره بود. بسیاری از درمان‌ها هم ناشی از ساده لوحی بسیار بود. تخم مرغ پخته‌ای که روی پوستش دعایی نوشته شده و آن را بیست و چهار ساعت زیر بغل نگاه داشته اند و الماس آویخته به گردن که موجب تقویت نیروی بدن می‌شود. تماس با این سنگ قیمتی ترس را از بین می‌برد و انسان را از حملات صرع در امان نگه می‌دارد همچنین موجب می‌شود دندان‌های کرم خورده بدون درد بریزد.
عده‌ای نیز با اعتقاد به دخالت نداشتن در امر تعجیل و تأخیر در مرگ هر چیز را خواست خدا می‌دانستند و به همین دلیل هیچ کوششی برای بهبود اوضاع انجام نمی‌دادند. عده‌ای دیگر گرفتن و آویختن دعای وبا و خواندن نماز خوف و نبردن اسم وبا مخصوصاً جلوی اطفال و موچ کشیدن به جای بردن نام بیماری را عامل دفع شیوع آن دانسته و تلاش داشتند این گونه از سرایت آن جلوگیری کنند.
از دیگر خرافات رایج در این دوره برای درمان امراض و مبارزه با بیماری‌ها باور به دخالت داشتن اجرام آسمانی در سرنوشت انسان‌ها و در نتیجه نحس و یا سعد بودن ساعت نوشیدن دوا بود. به همین دلیل، هرگاه منجمان می‌گفتند که در این روز و ساعت نوشیدن دوا درست نیست بیماران موافق حکم و مشورت او دوای طبیب را مصرف نمی‌کردند. یا اینکه ناخوشی مزمن کودکان و ناباروری زنان بر اثر چشم بد است و برای مقابله با آنها به طلسم روی می‌آورند. بیماری صرع را تحت تأثیر جن دانسته و به همین دلیل می‌گویند فلانی دعایی است دوایی نیست.
گاهی عامل شیوع بیماری را حضور غیرمسلمان و یا کفار در منطقه می‌دانستند. زمانی که همه گیری بیماری وبا همراه با اقدامات هیئتی انگلیسی به سرپرستی سرکنت لوفتوس در شوش برای تصاحب لوح قبر دانیال یکی شده بود خشم مردم را برانگیخت. واکنش مردم چنان شدید بود که تا چندین سال هیچ هیئتی نتوانست در این منطقه به کاوش ادامه دهد چرا که نام مسیحی به شیوع بیماری مترادف شده بود.
از دیگر باور‌های غلط مردم اعتقاد به پاکی آب‌های جاری بود که تحت هر شرایطی می‌شد نوشید. چنان که همین عامل موجبات شیوع بیماری‌های مهلکی، چون حصبه و وبا در دوره قاجار شده بود. این افکار بین همه اقشار مردم از روستایی و عشایر و شهرنشین دیده می‌شد و جالب‌تر این بود که شاهان قاجار خود در رأس جامعه ایران از بند این اوهام رها نبودند.
ناصرالدین شاه فرنگ رفته و علاقه‌مند به اصلاحات و مظاهر تمدنی اعتقاد داشت خوردن آشی مخصوص در زمان شیوع بیماری وبا مانع از ابتلای وی به این بیماری مهلک می‌شود و در نتیجه هر ساله دستور پختن این آش نجات دهنده را می‌داد.
از مطالبی که دکتر فووریه از آن یاد می‌کند وارد شدن الماس کوه نور به لیست دوا‌های شاهی بود. هنگامی که در محلات تهران آنفلوانزا شایع شد و به اندرون کاخ سلطنتی نیز راه یافت و تنی چند از درباریان را به کام مرگ کشانید، ناصرالدین شاه نیز به این بیماری مبتلا شد و بعد از بهبود زمانی که فووریه به عیادت وی رفته الماس دریای نور را از جیب خود بیرون آورده و به او نشان می‌دهد و می‌گوید: «چون همراه داشتن آن باعث تقویت مزاج است آن را در جیب خود گذاشته ام».
خرافات در حرم‌سرای شاهان قاجاردامنه اعتقاد به خرافات محدود به مردم عادی جامعه قاجار نبود، بلکه درباریان و حکومت‌نشینان و در رأس آنها شخص شاه نیز اغلب انسان‌هایی خرافی بودند؛ چنانچه برخی از منابع تاریخی به خرافه گرایی ناصرالدین‌شاه و مظفر الدین‌شاه اشاره‌کرده‌اند، اما نکته قابل‌توجه این است که القای خرافات و جادو و جنبل دامن زنان دربار را بیش از مردان گرفته بود و خرافات در بین زنان درباری و به‌خصوص زنان حرم‌سرا رواج بیشتری داشت. این مسئله بیش از همه خود را در حسادت زنان شاه به سوگلی‌ها و فرزندان آنها نشان می‌داد و نقش مهمی در ناپدید شدن و یا مرگ فرزندان شاه داشت.
به‌عنوان نمونه دکتر تولوزان در گزارشی راجع به مرگ یکی از شاهزاده‌های موردعلاقه ناصرالدین‌شاه (ملک قاسم میرزا) محرمانه به وی اشاره می‌کند که طفل بی‌گناه براثر داروهای سمی و آلوده که توسط دعانویس‌ها تجویزشده مسمومیت شدید پیداکرده و از دنیا رفته است. سیل نامه‌ها و هدایای بی‌شمار که طی چند روز بعد از این واقعه از اندرونی شاه به خانه رمالان و فال‌گیران و دعانویس‌ها سرازیر شد، مدعای دکتر تولوزان را تأیید می‌کرد؛ این هدایا از طرف زنانی بود که با کمک جادوگران و رمالان، ملک قاسم میرزا را نابود کرده بودند.
علل گرایش به خرافات در عصر قاجاردر مورد چرایی گسترش خرافات در جامعه قاجار می‌توان علل زیادی برشمرد، اما دو عامل بیش از همه در این گرایش‌ها مؤثر بود که در ادامه به آن می‌پردازیم:
۱. ترس و فشار‌های محیطی؛ در طول تاریخ وقتی جامعه‌ای دستخوش اضطراب، درماندگی و نومیدی می‌شد و راهی برای گریز یا بهروزی نمی‌یافت، گرایش به اعتقادات خرافی به‌عنوان تنها راه کاهش آلام و مصیبت‌های جوامع تحت سلطه شناخته می‌شد.
در جامعه قاجار نیز این درماندگی و اضطراب در سطوح مختلف جامعه به‌وفور وجود داشت؛ شکست ایرانیان در جنگ با روس و از دست رفتن بخش‌هایی از خاک کشور، حضور بیگانگان به‌ویژه انگلیس و روسیه که با نیرنگ‌های مختلف در امور داخلی و خارجی ایران مداخله می‌کردند و امتیاز کسب می‌کردند، استبداد پادشاهان قاجار که مردم و مملکت را رعیت و ماترک خود می‌دانسته و در حق آنها ظلم و اجحاف می‌کردند، وجود راه‌زنان به‌ویژه در مناطق دور از پایتخت که اموال مردم را به غارت می‌بردند و…، همه و همه زمینه گرایش به اعتقادات خرافی را برای التیام و کاهش مصیبت‌های جامعه فراهم می‌کرد.
ناگفته نماند که زنان علاوه بر موارد بالا، از تبعیض‌ها، خشونت و رفتار مردان جامعه آن روز نیز احساس ناامنی و اضطراب می‌کردند. درواقع در جامعه قاجار حقوق زنان تا حد زیادی نادیده گرفته می‌شد و این خود عامل مهمی برای گرایش بیشتر آنها به جادو و جنبل و خرافه بود. در همین خصوص میرزا فتحعلی آخوندزاده خشونت رفتار و مفاسد اخلاقی مردان را عامل پناه‌بردن زنان به طلسمات و خرافات می‌دانست و خواهان اصلاح وضعیت حقوق زنان و به‌ویژه ممنوعیت چندهمسری بود.
زنان دربار قاجار به‌ویژه زنان حرم‌سرای شاهی نیز از این امر مستثنی نبودند؛ به‌ویژه آن‌که آنها از زخم‌های روحی شدیدی که ناشی از عیاشی شاهان قاجار بود آسیب می‌دیدند و خود را اسیر حرم‌سرا می‌دیدند. اکثر آنها هرچند به لحاظ ظاهری خود را خوشبخت و مرفه معرفی می‌کرد، اما در حسرت یک زندگی ساده با شوهر بود نه اینکه با زنان دیگر برای جلب محبت شاه (شوهرشان) رقابت کند.
این مسئله در گرایش زنان حرم‌سرا به خرافات نقش مهمی بازی می‌کرد که نمونه آن را در توسل به طلسم‌ها و تعویذ‌ها برای جلب‌توجه و محبت شاه، کمک‌گرفتن از دعانویس‌ها برای از بین بردن فرزندان هوو‌های خود و… می‌توان دید.
علی‌اکبر دهخدا در مقالات «چرند و پرند» اشاره‌ای ظریف به ارتباط چندهمسری مردان و گرایش زنان به رمل و فال دارد و می‌نویسد: «خانه‌ای را که دو کدبانوست، یکی‌اش همیشه پیش جام‌زن است، یکی‌اش هم پیش رمال»
۲. جهل علمی؛ شاید بتوان گفت یکی از علل اصلی رواج خرافات در جامعه، جهل و ناآگاهی است. به هراندازه که انسان از درک حقایق، رابطه منطقی پدیده‌ها، قانون علت و معلول، تشخیص و فهم واقعیات عاجز باشد، به همان اندازه دچار خرافات و خرافه‌پرستی می‌شود. به قول مالینوفسکی «انسان زمانی به جادو متوسل می‌شود که نتواند شرایط زندگی و اتفاقات را از طریق دانش مهار کند»
در جامعه قاجار نیز به همان اندازه که مردم بی‌سواد بودند و از دانش بهره اندکی داشتند، به خرافات اعتقاد راسخ‌تری پیدا می‌کردند. بدیهی بود که در جامعه‌ای که بی‌سوادی و ضعف فرهنگی گریبان اکثر جامعه را گرفته بود و امر آموزش و تحصیل برای پسران غیرضروری و برای دختران عیب شمرده می‌شد، زمینه بیشتری برای پذیرش خرافات در بین مردم فراهم می‌آمد.
به همان اندازه که جامعه زنان را بیشتر از امر آموزش و کسب دانش محروم می‌کرد، به همان اندازه خرافات در بین آنها بیشتر گسترش می‌یافت.
زنان که در برخورد با مشکلات زندگی با توجه به جو مردسالار جامعه، آسیب‌پذیرتر بودند و به دلیل بی‌سوادی از شناخت راه‌حل‌های عقلی و منطقی عاجز می‌ماندند، برای تسکین و اقناع خود به هر اوهامی متوسل و معتقد می‌گردیدند؛ بدین‌ترتیب خرافه‌گرایی روزبه‌روز در بین آنها گسترش بیشتری پیدا می‌کرد.
خودکشی از رزیدنتها به پزشکان رسیده؛ چرا دکتر سمیرا آلسعیدی خودکشی کرد؟/ «خودکشی پزشکان بهمثابه یک انتحار اجتماعی است»